Η Τέταρτη Ευγενής Αλήθεια: Η Οδός για την Παύση του Υπαρξιακού Πόνου

Η Τέταρτη Ευγενής Αλήθεια:
Η Οδός για την Παύση του Υπαρξιακού Πόνου

Η

Τέταρτη Ευγενής Αλήθεια διδάσκει την Ευγενή Οκταμελή Οδό (Ariya Aṭṭhaṅgika Magga), που οδηγεί στην παύση του υπαρξιακού πόνου και περιλαμβάνει ολόκληρη τη βουδιστική πρακτική. Όπως προαναφέραμε, η Διδασκαλία του Βούδα έχει μόνο μία γεύση, τη γεύση της απελευθέρωσης (vimutti-rasa)[1] απ’ όλο τον υπαρξιακό πόνο, τη δυστυχία, την οδύνη, την ταλαιπωρία, και της επίτευξης της υπέρτατης ευτυχίας, του Νιμπάνα. Και αυτή η απελευθέρωση αρχίζει με τη μέθοδο και την πρακτική της Ευγενούς Οκταμελούς Οδού, η οποία αποτελείται από οκτώ μέλη που διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες ως εξής:

Η κατηγορία της σοφίας (pañña-kkhandha) συνίσταται στην ορθή κατανόηση και στον ορθό λογισμό· η κατηγορία της ηθικής διαγωγής (sīla-kkhandha) συνίσταται στην ορθή ομιλία, στην ορθή πράξη και στον ορθό βιοπορισμό· και η κατηγορία της αυτοσυγκέντρωσης (samādhi-kkhandha), δηλαδή η πρακτική εξάσκηση στον διαλογισμό, συνίσταται στην ορθή προσπάθεια, στην ορθή μνήμη και στην ορθή αυτοσυγκέντρωση.

Αυτές οι τρεις κατηγορίες αντιπροσωπεύουν τρία στάδια εξάσκησης: την εξάσκηση στην ανώτερη σοφία (adhi-paññā-sikkhā), την εξάσκηση στην ανώτερη ηθική διαγωγή (adhi-sīlā-sikkhā) και την εξάσκηση στην ανώτερη συνείδηση μέσω της αυτοσυγκέντρωσης (adhi-citta-sikkhā).

Η Ευγενής Οκταμελής Οδός είναι γνωστή ως «Μέση Οδός» ή «Μέση Πρακτική» (Majjhimā Paṭipapā) επειδή αποφεύγει τα δύο άκρα: το ένα άκρο είναι η αναζήτηση της ευτυχίας μέσω των αισθησιακών ηδονών, η οποία είναι «ευτελής, συνήθης, μη επωφελής, και ο τρόπος ζωής των κοινών ανθρώπων», και το άλλο άκρο είναι η αναζήτηση της ευτυχίας μέσω της αυτοταπείνωσης[2] με διάφορες μορφές ακραίου ασκητισμού, που είναι «επώδυνη, ανάξια και μη επωφελής». Έχοντας δοκιμάσει πρώτα ο ίδιος αυτά τα δύο άκρα και έχοντας διαπιστώσει ότι είναι μάταια, ο Βούδας ανακάλυψε μέσα από προσωπική εμπειρία τη Μέση Οδό, «που χαρίζει ενόραση και γνώση, που οδηγεί στη Γαλήνη, τη Διόραση, την Πλήρη Φώτιση, το Νιρβάνα».[3]

Αναφέρεται επίσης ότι τα οκτώ μέλη της Οδού πρέπει να αναπτυχθούν για την πλήρη κατανόηση, εγκατάλειψη και παύση της άγνοιας, του πάθους, του μίσους, της αυταπάτης, της οργής, της εχθρότητας, της ζηλοφθονίας, της υποκρισίας, της πονηριάς, της υπεροψίας, της αλαζονείας, της ματαιοδοξίας κ.λπ.[4]

Σε αυτό το κεφάλαιο θα δοθεί μια σύντομη περιγραφή των τριών κατηγοριών και πώς στοχεύουν στην προώθηση και την τελειοποίηση της Οδού που αποτελείται από οκτώ μέλη. Πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη ότι ο όρος «Οδός» είναι μόνο μια μεταφορική έκφραση, που ουσιαστικά σημαίνει «Μέθοδος». Αν και συμβατικά λέμε: «βαδίζουμε στην Οδό», το νόημα εδώ είναι ότι ακολουθούμε μια μέθοδο για την ανάπτυξη των οκτώ «νοητικών παραγόντων» της σοφίας, της μνήμης, και ούτω καθεξής. Αυτοί οι νοητικοί παράγοντες είναι αλληλεξαρτώμενοι και αλληλοσχετιζόμενοι και στο υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξής τους λειτουργούν ταυτόχρονα. Δεν τους ακολουθούμε ή εξασκούμε με αριθμητική σειρά. Ακόμη και στο κατώτερο επίπεδο, κάθε νοητικός παράγοντας πρέπει να εμπεριέχει σε κάποιο βαθμό ορθή κατανόηση ή σοφία, καθώς αυτή είναι το θεμελιώδες χαρακτηριστικό του Βουδισμού.

Η Κατηγορία της Σοφίας

Η σειρά των τριών εξασκήσεων καθορίζεται από τον τελικό σκοπό και την κατεύθυνση της Οκταμελούς Οδού. Δεδομένου ότι ο τελικός σκοπός στον οποίο οδηγεί η Οδός, δηλαδή η απελευθέρωση από τον πόνο και την ταλαιπωρία, εξαρτάται τελικά από την εξάλειψη της άγνοιας, η κορύφωση της Οδού πρέπει να είναι η εξάσκηση που αντιτίθεται κατευθείαν στην άγνοια, στην αγνωσία ή στην έλλειψη γνώσης των υπαρξιακών αληθειών.

Η εξάσκηση στη σοφία έχει σχεδιαστεί ώστε να αφυπνίσει την ικανότητα της διεισδυτικής κατανόησης, προκειμένου να βλέπουμε τα πράγματα «όπως πραγματικά είναι» και όχι όπως φανταζόμαστε ότι είναι. Η σοφία αναπτύσσεται βαθμιαία και βοηθάει στη διόρθωση του διαστρεβλωμένου έργου της άγνοιας. Μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τα υπαρξιακά φαινόμενα όπως είναι στην πραγματικότητα, άμεσα και αμέσως, απαλλαγμένα από το παραπέτασμα των ιδεών, των απόψεων και των υποθέσεων που δημιουργεί συνήθως ο νους μας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ορθής κατανόησης και του ορθού λογισμού.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο σε pdf κάνοντας κλικ εδώ

[1] A IV, Pahārāda-sutta, σ. 202.
[2] Αυτοταπείνωση (attakilamatha) ή αυτοτιμωρία, αυτοβασανισμός με διάφορες μορφές ακραίου ασκητισμού για την κατάπαυση των παθών.
[3] S V.422, Dhammacakkappavattana-sutta.
[4] A IV, Rāgapeyyāla, σ. 348.