Κώδικας Δεοντολογίας Βουδισμού
Κώδικας Δεοντολογίας Βουδισμού
Ο βασικός κώδικας δεοντολογίας του Βουδισμού αποτελείται από τις Πέντε Αρχές (Pali: pañcasīlāni, Sanskrit: pañcaśīlāni) οι οποίες αποσκοπούν στο να ρυθμίσουν την συμπεριφορά του μυαλού. Αυτές είναι:
1. Η αποχή από το φόνο
στα Pali: Pāṇātipātā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi
2. Η αποχή από τη κλοπή
στα Pali: Adinnādānā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi
3. Η αποχή από τη λανθασμένη σεξουαλική συμπεριφορά
στα Pali: Kāmesumicchācāra veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi
4. Η αποχή από τη λανθασμένη ομιλία
στα Pali: Musāvādā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi
5. Η αποχή από εθιστικές ουσίες όπως το αλκοόλ και τα ναρκωτικά
στα Pali: Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī sikkhāpadaṃ samādiyāmi
Η ανάληψη και η τήρηση των πέντε ηθικών κανόνων βασίζεται στην αρχή της μη βλάβης, της μη βίας και της μη σκληρότητας (Pāli και Sanskrit: ahiṃsa). Ο Βούδας συνιστά να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους, και με βάση αυτό, να μην βλάπτουμε άλλους. Όπως λέει, όλα τα όντα είναι τα ίδια στο ότι θέλουν να είναι ευτυχισμένα, να μην υποφέρουν, και στο ότι φοβούνται τον θάνατο. Συγκρίνοντας τον εαυτό μας με τους άλλους, δεν πρέπει να βλάπτουμε τους άλλους, καθώς δεν θα θέλαμε κανείς να μας βλάψει. Αυτή είναι μια διδασκαλία στην οποία ο Βούδας περιγράφει ένα είδος «χρυσού κανόνα» συγκρίσεως του εαυτού μας με τους άλλους.
Επίσης, η συμπόνια και η πεποίθηση στην καρμική συνέπεια των εκούσιων πράξεων αποτελούν το θεμέλιο των πέντε ηθικών κανόνων. Η ανάληψη τους αποτελεί μέρος της τακτικής βουδιστικής πρακτικής, τόσο στο σπίτι όσο και στον ναό. Ένας λαϊκός άνθρωπος που τους τηρεί περιγράφεται από τον Βούδα ως «κόσμημα μεταξύ των λαϊκών», δηλαδή αυτός που λαμπρύνει και κοσμεί την κοινωνία.
Επιπλέον, αυτοί οι πέντε κανόνες και άλλοι ανώτεροι κανόνες της βουδιστικής ηθικής περιγράφονται ως μέσα για τη δημιουργία του καλού κάρμα (των καλών πράξεων).
Οι πέντε ηθικοί κανόνες είναι μέρος του ορθού λόγου, της ορθής πράξης και του ορθού βιοπορισμού στην Ευγενή Οκταπλή Οδό, δηλαδή της κεντρικής διδασκαλίας του Βουδισμού. Έχουν περιγραφεί ως κοινωνικές αξίες που φέρνουν αρμονία στην κοινωνία, και παραβιάσεις των κανόνων περιγράφονται ως αντίθετες για μια αρμονική κοινωνία. Παρόμοια, στα βουδιστικά κείμενα, η ιδανική, δίκαιη κοινωνία είναι αυτή στην οποία οι άνθρωποι τηρούν τους πέντε ηθικούς κανόνες. Οι κανόνες αυτοί έχουν συγκριθεί μάλιστα και με τα ανθρώπινα δικαιώματα λόγω της παγκόσμιας φύσης τους και ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι μπορούν να συμπληρώσουν την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο ιδρυτής της Μελέτης για την Ειρήνη και Διαμάχη (Peace and Conflict Studies) Johan Galtung περιγράφει τους πέντε κανόνες ως την «βασική συνεισφορά του Βουδισμού στην δημιουργία ειρήνης».
Σύμφωνα με την αρχή της ελεύθερης βούλησης και τα σταδιακά πρότυπα της βουδιστικής ηθικής, οι πέντε κανόνες διατυπώνονται και κατανοούνται ως «αναλήψεις» και «εξασκήσεις» αντί για εντολές που επιβάλλονται από μια ηθική αρχή. Είναι μορφές εγκράτειας που διατυπώνονται με αρνητικούς όρους της «αποχής», αλλά συνοδεύονται επίσης από αρετές και θετικές συμπεριφορές, οι οποίες καλλιεργούνται μέσω της πρακτικής των κανόνων.
Κατά την τήρηση ή την παραβίαση των πέντε κανόνων, η πρόθεση είναι ζωτικής σημασίας. Ένας κανόνας νοείται ότι παραβιάζεται όταν το άτομο που τον παραβιάζει βρίσκει το αντικείμενο της παραβίασης (π.χ. ένα αντικείμενο για κλοπή), έχει επίγνωση της παραβίασης, έχει την πρόθεση για παραβίαση, ενεργεί πράγματι με αυτή την πρόθεση, και το κάνει με επιτυχία.
Οι πέντε κανόνες θεωρούνται επίσης ως αρχές που ορίζουν ένα άτομο ως άνθρωπο στο σώμα και στο νου. Ο Βούδας περιγράφει τους πέντε κανόνες ως μέσο αποφυγής βλάβης και στον εαυτό μας και σε άλλους, αλλά και ως δώρα και για τον εαυτό μας και για τους άλλους. Επιπλέον, λέει ότι οι άνθρωποι που τους τηρούν θα έχουν αυτοπεποίθηση σε οποιαδήποτε συνάθροιση ανθρώπων, θα έχουν καλή φήμη και θα πεθάνουν ειρηνικά, επαναγεννημένοι σε ευχάριστο κόσμο ύπαρξης. Από την άλλη πλευρά, ζώντας μια ζωή που παραβιάζει τους κανόνες οδηγεί σε επαναγέννηση σε έναν δυστυχισμένο κόσμο ύπαρξης.