Βασικές Βουδιστικές Διδασκαλίες – II
Οι Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες
Στον Βουδισμό, οι τέσσερις ευγενείς αλήθειες (Pāli: cattāri ariyasaccāni) αναγνωρίζονται ως η πρώτη διδασκαλία που δόθηκε από τον Βούδα και θεωρούνται μία από τις σημαντικότερες διδασκαλίες του.
Καλούνται «Ευγενείς Αλήθειες» επειδή, όπως λέει ο Βούδας, «είναι πραγματικές, (tathāni), αλάνθαστες (avitathāni), και δεν αλλάζουν (anaññathāni)». (SN Tatha Sutta)
Εξαιτίας της πλήρους κατανόησης αυτών των τεσσάρων ευγενών αληθειών, όπως πραγματικά είναι, ο Βούδας ονομάζεται «Άξιος» (Άραχαντ – Arahant), και «Τέλεια Φωτισμένος δια του εαυτού του» (Σάμμα Σαμπούντχο – Sammā Sambuddho). (SN Sammāsambuddha Sutta)
Εξάλλου, η λέξη «Βουδισμός» προέρχεται από τη λέξη «buddha», που στην σειρά της προέρχεται από την λέξη «buddhi» και «bodhi». Αυτές οι λέξεις κυριολεκτικά σημαίνουν «διάνοια», «νοημοσύνη», «σοφία» ή «ανώτατη γνώση». Αναφέρονται πιο συγκεκριμένα στη νοημοσύνη και στην ανώτατη γνώση που ένας Βούδας κατέχει λόγω της κατανόησης των τεσσάρων ευγενών αληθειών. Μεταφορικά όμως μεταφράζονται συνήθως ως «φώτιση» ή «αφύπνιση», και η λέξη «Buddha» ως «φωτισμένος» ή «αφυπνισμένος».
Είτε ένας Βούδας εμφανιστεί στον κόσμο είτε όχι, οι τέσσερις ευγενείς αλήθειες υπάρχουν. Είναι όμως ένας Βούδας που τις αποκαλύπτει, τις φέρνει στο φως και τις διδάσκει στον παραπλανημένο κόσμο. Όπως τις διατύπωσε ο Βούδας, οι τέσσερις ευγενείς αλήθειες είναι κεντρικά και παγκόσμια γεγονότα ανεξαρτήτως χρόνου και χώρου. Αυτές είναι:
- Όλα τα όντα βιώνουν τον πόνο και τη δυστυχία (dukkha) κατά την διάρκεια της ζωής τους.
“Η γέννηση είναι πόνος, το γήρας είναι πόνος, η ασθένεια είναι πόνος, ο θάνατος είναι πόνος· η λύπη, ο θρήνος, το άλγος, η θλίψη, και το άγχος είναι πόνος. Η επαφή με το δυσάρεστο είναι πόνος. Ο χωρισμός από το ευχάριστο είναι πόνος. Μη αποκτώντας αυτό που θέλει κάποιος είναι πόνος. Εν συντομία, τα πέντε αθροίσματα του νου και της ύλης που υπόκεινται στην προσκόλληση είναι πόνος“. - Η προέλευση (samudaya) του πόνου και της δυστυχίας οφείλεται σε συγκεκριμένη αιτία:
“Είναι η επιθυμία που οδηγεί στην επαναγέννηση, συνοδευόμενη από απόλαυση και πάθος, αναζητώντας απόλαυση εδώ και εκεί· δηλαδή, η επιθυμία για ηδονές, η επιθυμία για ύπαρξη, η επιθυμία για μη ύπαρξη“. - Η παύση (nirodha) του πόνου και της δυστυχίας μπορεί να επιτευχθεί ως εξής:
“Με το πλήρες μη πάθος και παύση αυτής της ίδιας της επιθυμίας, με την εγκατάλειψη και την παραίτηση της, με την απελευθέρωση και την απεξάρτηση απ’ αυτήν“. - Η μέθοδος που πρέπει να ακολουθήσουμε για την παύση του πόνου και της δυστυχίας είναι αυτή της «Οκταπλούς Οδού».
Αυτές οι αλήθειες δεν υπάρχουν σε εξωτερικά πράγματα όπως π.χ. η ανόργανη ύλη, αλλά στο σώμα μας που αποτελείται από υλικά στοιχεία μαζί με νοητικά στοιχεία, όπως η συνείδηση και η αντίληψη του. Όπως λέει ο Βούδας, «Σ’ αυτό το σώμα με την αντίληψη και την συνείδηση του δηλώνω τον κόσμο του πόνου, την προέλευση, την παύση, και την πρακτική που οδηγεί στην παύση του».
Από τις τέσσερις αλήθειες, η πρώτη αλήθεια εντοπίζει τον έμφυτο σωματικό και ψυχολογικό πόνο ή την έμφυτη δυστυχία, οδύνη και ταλαιπωρία πλεγμένη στην υφή της ζωής· η δεύτερη εντοπίζει την προέλευση και την αιτία του πόνου· η τρίτη αναγνωρίζει την κατάσταση στην οποία παύει και απουσιάζει ο πόνος και η αιτίας του· και η τέταρτη διατυπώνει μια πορεία πρακτικής προς αυτήν την κατάσταση της παύσης.
Έτσι αυτή η διδασκαλία αρχίζει με την ανάλυση της έννοιας του πόνου, της δυστυχία και της οδύνης την οποία όλοι βιώνουμε και πηγή της οποίας είναι η επιθυμία που έχουμε μέσα μας. Λόγω της επιθυμίας μας και προκειμένου να νοιώσουμε ασφάλεια και σιγουριά πασχίζουμε διαρκώς να αποκτήσουμε εμπειρίες και αντικείμενα που μας δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα. Αποφεύγουμε οτιδήποτε μας προξενεί πόνο και προσπαθούμε να χειραγωγήσουμε τις καταστάσεις και τους ανθρώπους γύρω μας προς την κατεύθυνση που εμείς θέλουμε. Επειδή όμως σπάνια ο υπόλοιπος ασταθής κόσμος ταιριάζει με αυτό που εμείς θέλουμε, συχνά πληγωνόμαστε και απογοητευόμαστε.
Εάν όμως καταφέρουμε να υπερνικήσουμε την επιθυμία μας θα νοιώσουμε μεγαλύτερη αρμονία με τον εαυτόν μας και τον κόσμο γύρω μας και η οδύνη αυτή θα εξαλειφθεί. Ο τρόπος να το επιτύχουμε αυτό είναι μέσω της Ευγενούς Οκταπλούς Οδού